Notatka ze spotkania w Komisji Europejskiej DG-Agri

Notatka dotycząca :

Spotkania w Komisji Europejskiej - DG AGRI w sprawie utrzymania
dotychczasowego modelu płatności bezpośrednich dla tytoniu

W dniu 15 marca 2007r. na prośbę MRiRW odbyło się spotkanie z przedstawicielami
DG AGRI Direct support, Market measures, Promotion.
Tematem spotkania były sprawy związane ze sposobem realizacji płatności bezpośrednich w odniesieniu do krajowych uzupełniających płatności dla tytoniu.
Strona DG AGRI reprezentowana była przez delegację, której przewodniczył pan Herman Versteijlen - Dyrektor Direct support, Market measures, Jean - Jacques Jaffrelot - Kierownik Działu, Bruno Chauvin, - zastępca kierownika Działu, Jozsef Ivan - ekspert ds. CNDP oraz M. Lęgowski - ekspert ds. Polski.
Strona polska reprezentowana była przez Pana Marka Zagórskiego - Sekretarza Stanu w MRiRW, Panią Zofię Krzyżanowską - Radcę Generalnego w MRiRW oraz Andrzeja Babuchowskiego Radcę Ministra ze Stałego Przedstawicielstwa RP przy UE.

Minister Marek Zagórski przedstawił polskie stanowisko wskazujące na konieczność utrzymania dotychczasowego sytemu wypłat krajowych płatności bezpośrednich do tytoniu. Podkreślił że przygotowany przez Polskę system płatności jest prosty w obsłudze i zapewnia odpowiednie wsparcie dla producentów tytoniu w regionach Polski, bardzo silnie uzależnionych dochodowo od produkcji tytoniu.
Minister podkreślił, że nie widzi powodów do zmiany systemu informatycznego, który jest bardzo kosztowny a koszty te musielibyśmy ponieść z powodu propozycji zmian wskazanych przez Komisję Europejską. Ponadto wprowadzenie tych propozycji wymaga zmian w prawodawstwie krajowym a na to jest już zbyt późno , bo właśnie od dzisiaj ( 15 marca ) rolnicy rozpoczynają składanie wniosków o płatności bezpośrednie na 2007r. .

Minister Zagórski podniósł nie tylko obecny ale i przyszły problem sektora tytoniu w Polsce. Te warunki wsparcia powinni być znane producentom z odpowiednim wyprzedzeniem.

W trakcie spotkania, w odniesieniu do spraw przedstawionych przez stronę polską związanych ze sposobem płatności na rynku tytoniu Komisja wyraziła następujące stanowisko:

1. Nie ma możliwości dokonania derogacji w odniesieniu do zapisów dotyczących płatności dla producentów tytoniu (Rozporządzenie Rady (WE) nr 1782/2003 z 29.09.2003).

2. Polska jest ostatnim krajem, który nie wyraził zgody na wdrożenie zapisów dotyczących płatności niepowiązanych z produkcją, istniejących od roku 2003.

3. Na ten temat nie ma już możliwości dyskusji na poziomie politycznym. Przyjęta stawka płatności powiązanej z produkcją dla tytoniu na poziomie 60% obowiązuje we wszystkich państwach członkowskich i nie można wprowadzić wyjątku dla jednego kraju - dla Polski, gdyż zakłócałoby to warunki konkurencji.

4. Wprowadzenie częściowego powiązania płatności z produkcją jest dla producentów korzystne. W części tzw. płatności nie powiązanych z produkcją dostaną bowiem płatności niezależnie od osiąganych zbiorów. W przypadku płatności powiązanych z produkcją wielkość wypłat zależy od wielkości produkcji sprzedanej w ramach przyznanej koperty. Komisja przygotowała dane ilustrujące kwoty płatności uzupełniających dla tytoniu w Polsce w 2006 i 2007r. wskazując, że kwoty wsparcia dla sektora tytoniu rosną.

5. Od roku 2010 nie będzie już płatności do tytoniu. Okres i pieniądze, które rolnicy dostaną powinni przeznaczyć na zmianę profilu produkcji.

6. Komisja rozumie trudności, jaki napotykają rolnicy, ale od zaczętego procesu odchodzenia od wspierania produkcji tytoniu nie ma odwrotu.

7. Komisja rozumie komplikacje i koszty, jakie wiążą się dla władz polskich związane z modyfikacją systemu informatycznego i dodatkowymi kosztami administracyjnymi, szczególnie, że jest to tylko na 3 lata (do roku 2009), ale w tej sprawie nic nie może zrobić, takie jest prawo uchwalone 4 lata temu.

8. Komisja może wspomóc rząd polski w wyjaśnieniu rolnikom problemu.

9. Brak zgody ze strony polskiej na uwzględnienie obowiązującego prawa, skutkować będzie nie zatwierdzeniem wsparcia dla producentów tego sektora.

Na koniec spotkania Minister Marek Zagórski poinformował przedstawicieli Komisji Europejskiej że sprawa płatności do tytoniu będzie podnoszona w czasie najbliższej Rady Ministrów ( 19 marca br.) w kontaktach bezpośrednich Pana Premiera Andrzeja Leppera z Panią Komisarz M. Fischer Boel.

Przygotowali : Zofia Krzyżanowska , Andrzej Babuchowski

W/w notatka została przekazana związkom plantatorów tytoniu i grupom producentów tytoniu 20 marca 2007 r., czyli po ustawowym terminie zakończenia kontraktacji tytoniu na rok 2007, upływającym 15 marca 2007r (stanowisko to nie zostało przedstawione plantatorom tytoniu w styczniu 2007, czy grudniu 2006, jak twierdzą przedstawiciele MR - czyli przed kontraktacją tytoniu). Jak wynika z w/w notatki Ministerstwo Rolnictwa (MR) prowadziło rozmowy z Komisją UE dopiero 15 marca (po zakończeniu kontraktacji) w sprawie warunków tej kontraktacji - czyli postawiło plantatorów tytoniu przed faktem dokonanym. Plantatorzy byli przekonani, że kontraktują tytoń na dotychczasowych warunkach, natomiast MR zgotowało im niespodziankę po zakończeniu kontraktacji.

Poniżej, znajduje się odpowiedź plantatorów na w/w notatkę MR, zawierająca argumenty plantatorów, przedstawione MR na piśmie oraz na spotkaniu, które nastąpiło po przedstawieniu przez MR w/w stanowiska:

W trakcie spotkania, w odniesieniu do spraw przedstawionych przez stronę polską związanych ze sposobem płatności na rynku tytoniu Komisja wyraziła następujące stanowisko:

- Należy zwrócić uwagę, że jest to stanowisko, lecz nie decyzja - ponieważ nie ma podstawy prawnej dla wydania takiej decyzji (rozporządzenie, dyrektywa, itp.). Komisja UE naciskając na polskie władze chce "wymusić" zgodę na proponowane przez siebie rozwiązania, które są niekorzystne dla polskich plantatorów tytoniu i stoją w sprzeczności z zapisami Traktatu Akcesyjnego. Wywierając ów nacisk, Komisja UE posuwa się do szantażu, t.j: "...albo zgodzicie się na nasz dyktat, albo nie będzie dopłat wcale.".

1. Nie ma możliwości dokonania derogacji w odniesieniu do zapisów dotyczących płatności dla producentów tytoniu (Rozporządzenie Rady (WE) nr 1782/2003 z 29.09.2003).

- Sytuację Polski określa Traktat Akcesyjny, który precyzyjnie określa % subsydiów dla Polski w odniesieniu do subsydiów UE z 30 kwietnia 2004 r. -- a nie rozporządzenie Rady (WE) nr 1782/2003 sprzed akcesji (2003 r). Jeśliby bowiem przyjąć, że subsydia dla Polski określa owo rozporządzenie, to powinno ono odnosić się do Polski w całości - czyli dawać polskim plantatorom 100% subsydiów począwszy od roku 2004. Komisja nie może wybiórczo stosować negatywnych zapisów w stosunku do Polski, pomijając zapisy pozytywne.)

- Zgodnie prawodawstwem wspólnotowym Polska wprowadziła uproszczony sposób naliczania płatności bezpośrednich (na powierzchnię uprawy) plus uzupełnienie tych płatności ze środków krajowych o 30% (na kg produkcji - w przypadku tytoniu) na lata 2004-06 z możliwością przedłużenia tego systemu do 2007-08r (i 2009-10r). Tym niemniej, pozostaje faktem, iż od samego początku nie dano nowym krajom (w tym Polsce) warunków równych z Krajami UE-15, gdyż płatności te dla Krajów UE-10 ustalono na poziomie znacznie niższym (w procencie do dopłat w kształcie na dzień 30 kwietnia 2004r, obowiązujących w krajach UE-15), t.j: 25% w 2004r, 30% w 2005r, 35% w 2006r, 40% w 2007r, 50% w 2008r, 60% w 2009r, 70% w 2010r, 80% w 2011r, 90% w 2012r i 100% w 2013r. Proszę również zwrócić uwagę na kolejny fakt, iż płatności te (podkreślamy tu zapis z Traktatu Akcesyjnego: "...w procentach poziomu płatności stosowanych we Wspólnocie w kształcie na dzień 30 kwietnia 2004r...") miały być wypłacane do roku 2013! Nie było wówczas żadnych rozmów (ani tym bardziej zapisów) o tym, że po 2009r Komisja UE nie przewiduje dalszego wsparcia sektora tytoniowego!!!

- O ile przyznanie zredukowanych płatności bezpośrednich było z gruntu niesprawiedliwe i dyskryminujące dla nowo przyjmowanych Krajów, o tyle polscy rolnicy (z oporami) w końcu zaakceptowali tę zasadę - przyjmując ją jako efekt negocjacji akcesyjnych i traktując ją jako cenę przyjęcia Polski do Wspólnoty Europejskiej. - pod oczywistymi warunkami: (1) możliwości kontynuacji uprawy na warunkach ustalonych w czasie akcesji (do roku 2013 i dalej) i (2) stopniowego zwiększania dopłat do 100% w 2013r (ostatni rok budżetu WPR).

2. Polska jest ostatnim krajem, który nie wyraził zgody na wdrożenie zapisów dotyczących płatności niepowiązanych z produkcją, istniejących od roku 2003.

- W UE nie funkcjonuje zasada "większości". Nie ma takiej zasady, że jeśli na jakieś szczególne rozwiązanie zgodzi się większość krajów, to pozostała "mniejszość" też musi się zgodzić.

- W Traktacie Akcesyjnym Kraje UE-10 przyjęły odrębne (niż w UE-15) zasady wsparcia bezpośredniego, opartego na procentach poziomu płatności dopłat bezpośrednich we Wspólnocie w kształcie na dzień 30 kwietnia 2004r - na lata 2004-2013. W dniu tym płatności bezpośrednie funkcjonujące we Wspólnocie były wypłacane w krajach UE-15 w 100% i nie były "odsprzęglone". Przyjmując nadrzędność Traktatu Akcesyjnego nad wcześniejszym rozporządzeniem (1782/2003), należałoby stosować rozwiązanie przyjęte w Traktacie dla Krajów UE-10 - czyli progresywny wzrost dopłat bezpośrednich powiązanych z produkcją do roku 2013. Kraje Nowej 10-ki miały możliwość wyboru pomiędzy SPS i SAPS (inaczej niż w krajach Starej 15-ki gdzie system jest jednolity) - i Polska wybrała SAPS + płatności uzupełniające - powiązane z produkcją! Nie można teraz nagle zmieniać zasad w trakcie sezonu uprawy i odsprzęglać dopłaty, gdy plantatorzy tytoniu zawarli umowy kontraktacji i są w trakcie produkcji rozsady!!! Podkreślamy jeszcze raz, że Komisja nie prowadziła żadnych konsultacji w tym zakresie z polskimi plantatorami. Nie ustalono żadnych szczegółowych zasad takiego odsprzęglenia (Ang "decoupling" - odsprzęglenie, oznacza w żargonie UE odłączenie dopłat od fizycznej produkcji danego produktu rolnego / słowo "coupling" = sprzęgło)-- w tym nie ustalono okresu referencyjnego, na którym miałoby się takie odsprzęglenie opierać ( w Krajach starej 15-ki są to lata 2000-2001-2002) . Próbuje się tworzyć dla krajów Nowej 10-ki politykę faktów dokonanych - a szczegóły uzgadniać później. Jest to niedopuszczalne!

- Koncepcja odsprzęglenia" była dyskutowana z plantatorami Starej 15-ki przez wiele miesięcy, po której to dyskusji osiągnięto kompromis - być może właściwy dla ustabilizowanej struktury gospodarstw i dochodów w starej 15-ce, lecz jest to rozwiązanie, którego nie można "automatycznie" zastosować do warunków polskich. Komisja nie podjęłą żadnej dyskusji w tym temacie z plantatorami polskimi, lecz chce tą koncepcję narzucić "groźbą" (patrz pkt. 9 poniżej).

- Jeśli było to (odsprzęglenie) takie istotne, to dlaczego nie przedyskutowano wprowadzenia tej zasady w krajach Nowej 10-ki w roku 2006 - gdy wprowadzono ją w krajach Starej 15-ki, a w Polsce dopłaty wynosiły 65% dopłat UE (czyli więcej niż "teoretycznie" dopuszczalne 60% zesprzęglonych dopłat w UE-15), tylko teraz próbuje się tę zasadę narzucić pod przymusem?

- Komisja stwierdza w pkt. 5 poniżej, że od roku 2010 ".. nie będzie już płatności do tytoniu...", -- a przecież o tym ma zadecydować tzw unijny "health check" (Ang: "badanie zdrowia", czyli ocena istniejącego systemu dopłat planowana na 2008 r.)- czyżby wynik oceny "odsprzęglenia" był już z góry przesądzony?

- W wielu rejonach uprawy w Polsce nie ma innej alternatywy dla uprawy tytoniu, i nie da się zmienić profilu produkcji!!!

- Polscy plantatorzy tytoniu Rozumieją konieczność przedstawienia do akceptacji KE programu uzupełniających płatności bezpośrednich na 2007r. Nie chcą również blokować dopłat innym producentom rolnym, dla których być może znaczenie dopłat bezpośrednich nie jest tak istotne jak w przypadku tytoniu. Jednakże nie mogą również pozostać obojętnymi na forsowanie przez KE zmian systemu dopłat do tytoniu, który w konsekwencji doprowadzi do eliminacji uprawy w Polsce i do utraty znaczącego źródła dochodów oraz miejsc pracy ogromnej rzeszy plantatorów tytoniu.

Odnośnie innych krajów "Nowej 10-ki (UE-10), pomijając marginalną produkcję tytoniu w Słowacji i na Cyprze (oraz Bułgarię i Rumunię, które wynegocjowały zasady wspierania uprawy tytoniu na odmiennych warunkach), spośród Krajów UE-10 uprawa tytoniu ma duże znaczenie ekonomiczne w Polsce i średnie na Węgrzech. Na Węgrzech, gdzie "po-pegeerowska" struktura ukształtowała dominację dużych plantatorów, obecne dopłaty powierzchniowe i ew. przyszłe dalsze "odsprzęglenie" dopłat sprzyjają "budowaniu fortun" dużych właścicieli ziemskich, lecz nie sprzyjają utrzymaniu uprawy tytoniu (uprawa tytoniu regularnie spada). W Polsce, gdzie z uprawy tytoniu żyje ok. 60 tys. przeważnie drobnych plantatorów, ich rodzin i robotników rolnych, "odsprzęglenie" dopłat nie zapewni restrukturyzacji uprawy, a jedynie doprowadzi do upadku uprawy tytoniu i utraty źródła utrzymania przez ogromną rzeszę rolników i pracowników rolnych. Dlatego też, niezależnie od sytuacji w innych krajach, dla których być może uprawa tytoniu nie jest tak istotna, oraz niezależnie od sytuacji innych producentów rolnych, dla których być może system dopłat bezpośrednich nie stanowi warunku przetrwania, polscy plantatorzy tytoniu domagają się wypracowania takich zasad, które zapewnią w przyszłości utrzymanie uprawy tytoniu w Polsce, zabezpieczając przy tym dochody plantatorów tytoniu i ich rodzin, oraz miejsca pracy w rolnictwie. Zgodnie z (przynajmniej deklarowaną) podstawową zasadą reformy Wspólnej Polityki Rolnej UE, reforma ta powinna prowadzić do kontynuacji uprawy i zapewnienia miejsc pracy w rolnictwie, a nie do eliminacji uprawy i do bezrobocia.

3. Na ten temat nie ma już możliwości dyskusji na poziomie politycznym.

(A dlaczego? - skoro dyskutowano to przez wiele miesięcy z krajami Starej 15-ki, natomiast nigdy nie dyskutowano z krajami Nowej 10-ki?)

Przyjęta stawka płatności powiązanej z produkcją dla tytoniu na poziomie 60% obowiązuje we wszystkich państwach członkowskich i nie można wprowadzić wyjątku dla jednego kraju - dla Polski, gdyż zakłócałoby to warunki konkurencji.

- Jak nadmieniono w uwagach do pkt. 2 powyżej - w roku 2006 dopłaty powiązane z produkcją były już w Polsce wyższe niż 60% (wynosiły ok. 65%) - i nie było problemu.

- Jak polskie dopłaty mają zakłócać konkurencję, skoro w krajach Starej 15-ki dopłaty mogą osiągnąć 140% dopłat z 2004r (40% odsprzęglone i 100% zesprzęglone), podczas gdy suma dopłat w Polsce nie może przekroczyć w roku 2007 70% poziomu dopłat z 30 kwietnia 2004 r???

- Nikt nie podnosił problemu zakłócania warunków konkurencji gdy w roku 2004 zezwolono Polsce tylko na maksymalne dopłaty w wysokości do 55% dopłat unijnych (w rzeczywistości, z uwagi na zapi "do", faktycznie wypłacone dopłaty w 2004r. były znacznie niższe niż 55%).

- Nie można łamać zasad negocjacji - tj. jednostronnie zmieniać raz wynegocjowane w Traktacie Akcesyjnym warunki!

- Przewidywany ogólny wzrost dopłat do tytoniu w roku 2007 w porównaniu z rokiem 2006 nie wynika z "dobroduszności" Komisji UE, lecz z zapisów Traktatu Akcesyjnego i przyjętej tam progresji dopłat w latach 2004-2013 (jak nadmieniono powyżej), zaś maksymalna kwota płatności powiązanych z produkcją mogąca sięgać 60% stawki stosowanej w UE na dzień 30 kwietnia 2004, dotyczy jedynie Krajów UE-15 (zgodnie z rozporządzeniem 2182/2005). Nie istnieje żadne rozporządzenie nakładające na Kraje UE-10 obowiązek wypłaty dopłat powiązanych z produkcją na maksymalnym poziomie 60% dopłat UE-15.. Taki warunek "wybiórczo" narzucany przez Komisję UE na Kraje UE-10, posiadające odmienne systemy wsparcia od Krajów UE-15, prowadzi do dalszej dyskryminacji Nowych Krajów i jest nastawiony, w perspektywie, na całkowitą eliminację uprawy tytoniu w tych Krajach. Kwota wsparcia dla sektora tytoniu w Polsce jest znacznie niższa niż w krajach UE-15 i rośnie jedynie z roku na rok zgodnie z zapisami Traktatu Akcesyjnego. Dodatkowo, w roku 2006, dopłaty jednostkowe (na kg) ulegały zmniejszeniu w przypadku przekroczenia limitu produkcji ilościowej tytoniu przyznanej Polsce z chwilą akcesji (37,833T), -- czyli tzw. "koperta finansowa" się nie zwiększała - lecz, z drugiej strony, dopłaty te nie ulegały zwiększeniu (inaczej niż w krajach Starej 15-ki) w przypadku skupu poniżej w/w limitu produkcji (czyli koperta się zmniejszała). Na tym prostym przykładzie widać, że w przypadku Polski kwoty wsparcia dla sektora tytoniowego mogły się tylko zmniejszyć a nie rosnąć!

- Komisja twierdzi, że "odsprzęglenie" dopłat od produkcji jest dla plantatorów korzystne, gdyż plantatorzy dostaną płatności niezależne od osiąganych zbiorów - ale jak długo??? Odpowiedź na to pytanie Komisja daje niemal "jednym tchem" - w punkcie 5 poniżej - "...od roku 2010 nie będzie już płatności do tytoniu... ". A co mają plantatorzy tytoniu robić potem - szczególnie w rejonach, w których nie ma alternatywy dla uprawy tytoniu?

5. Od roku 2010 nie będzie już płatności do tytoniu. Okres i pieniądze, które rolnicy dostaną powinni przeznaczyć na zmianę profilu produkcji.

- W tym miejscu Komisja rzeczywiście odkryła swoje intencje. Przecież o tym czy dopłaty będą kontynuowane czy nie miał zadecydować tzw "Heath Check" (ocena systemu wsparcia) przewidziany na 2008 r??? Czy eliminacja płatności do tytoniu została już z góry przesądzona, a "Heath Check" ma być tylko formalnością w polityce "faktów dokonanych" prowadzonej przez Komisję?

- Wizja eliminacji dopłat jest dokładnie tym powodem, dla którego plantatorzy sprzeciwiają się "odsprzęgleniu" -- ponieważ owo "odsprzęglenie" jest "preludium" do eliminacji dopłat i likwidacji uprawy tytoniu w Polsce. Stanowisko Komisji UE musi ulec w tej kwestii zmianie, gdyż w przeciwnym razie pracę i dochody utraci ok. 60 tysięcy plantatorów, ich rodzin i robotników rolnych.

- Ponadto, jakie pieniądze plantatorzy mają przeznaczyć na zmianę profilu produkcji? 10% odsprzęglonych subsydiów (w porównaniu z 40% w starej 15-ce) i przez jaki okres - 3 lata (w porównaniu z 4 latami w starej 15-ce). Ponownie Komisja proponuje Polskim plantatorom warunki znacznie gorsze od tych, które uzyskali plantatorzy w Krajach Starej 15-ki - nawet w kontekście zmiany profilu produkcji!!! Poza tym, na jaką produkcję mają się przestawić plantatorzy tytoniu, szczególnie na ziemiach, na których inne uprawy nie mają szans? Na "inną produkcję", która jest albo limitowana, albo nieopłacalna?

6. Komisja rozumie trudności, jaki napotykają rolnicy, ale od zaczętego procesu odchodzenia od wspierania produkcji tytoniu nie ma odwrotu.

- Ponownie - czy to nie "Heath Check" ma określić zasadność i tempo odchodzenia od procesu wspierania produkcji tytoniu, czy też Komisja już postanowiła jak postąpi, a "Health Check" będzie tylko "mydleniem oczu"?

- Jak w pkt 1. powyżej - prawo to ustalono dla krajów Starej 15-ki, zaś Polskę obowiązuje przede wszystkim Traktat Akcesyjny, w którym ustalono inne zasady dopłat.

8. Komisja może wspomóc rząd polski w wyjaśnieniu rolnikom problemu.

- Bardzo chętnie!!! Komisja powinna przyjechać do Polski, spotkać się z polskimi plantatorami tytoniu, wysłuchać ich argumentów, i zapoznać się z rejonami uprawy tytoniu oraz ich problemami. Żadne decyzje nie powinny być podejmowane zanim taki dialog nie zostanie przeprowadzony.

9. Brak zgody ze strony polskiej na uwzględnienie obowiązującego prawa, skutkować będzie nie zatwierdzeniem wsparcia dla producentów tego sektora.

- Jest to jest zwykły szantaż, i ultimatum stawiane przez Komisję - i jest niedopuszczalne zarówno z punktu widzenia zasad prowadzenia jakiejkolwiek debaty czy negocjacji, jak i z punktu widzenia zwykłej przyzwoitości ludzkiej!!!- Jest to jest zwykły szantaż, i ultimatum stawiane przez Komisję - i jest niedopuszczalne zarówno z punktu widzenia zasad prowadzenia jakiejkolwiek debaty czy negocjacji, jak i z punktu widzenia zwykłej przyzwoitości ludzkiej!!!

- Proszę przedstawić podstawę prawną (rozporządzenie, ustawę, artykuł, punkt), w oparciu o którą Komisja twierdzi, że istnieje prawo dotyczące wprowadzenia zasady "odsprzęglenia" dopłat od produkcji, które obowiązuje Polskę. Nie ma takiego "obowiązującego prawa.!!! Istnieje jedynie Rozporządzenie Komisji (WE) nr 2182/2005 z dn. 22 grudnia 2005, zmieniające Rozporządzenie Rady (WE) nr 1782/2003 w odniesieniu do systemu wsparcia - ale dotyczy ono tylko krajów Starej 15-ki!!!

- Gdzie się podziały wcześniejsze wielokrotne zapewnienia Rządu, że obecny system dopłat obowiązujący w Polsce będzie można przedłużyć do roku 2013?

- Plantatorzy tytoniu chcieliby się dowiedzieć jakie są efekty tych rozmów.